Ναι, μέσα στο κατακαλόκαιρο κάνει την εμφάνιση του
ένα πανέμορφο άνθος, μία καλοκαιρινή αμαρυλλίδα, ο
γνωστός Κρίνος της παραλίας, (λατ., Pancratium maritimum) ή Παγκράτιο το παράλιο, Κρίνος ή Κρινάκι της
θάλασσας, Ασφόδελος της θάλασσας, Κρινάκι του Αγίου Νικολάου και Νάρκισσος της
θάλασσας. (αγγλ,
Sea daffodil, Sand Lily ). Βλαστάνει και βγάζει τα φύλλα του κατά τη
χειμερινή περίοδο, τα οποία φύλλα το καλοκαίρι ξεραίνονται και τότε βγαίνουν
μέσα από τη καυτή άμμο τα άνθη του, πάνω σε παχύ και γεμάτο χυμό κορμό που
φτάνει σε ύψος τα 40 εκατοστά. Τα ευωδιαστά άνθη του ανοίγουν αργά το απόγευμα
προς το βράδυ. Είναι λευκά, τεράστια με μεγάλους κίτρινους ανθήρες που κάθονται
πάνω στους στήμονες. Το Παγκράτιο αυτοφύεται σε αμμώδεις παραλίες, είναι, κρυπτόφυτο
(ένα μεγάλο μέρος του χρόνου υπάρχει μόνο ως
βολβός στην άμμο), ενώ το ριζικό του σύστημα (βολβοειδές) φτάνει μέχρι και 1,5 μέτρο μακριά. Θα το
συναντήσουμε στην Ελλάδα μόνο στις αμμώδεις παραλίες της, και ιδιαίτερα στα
νησιά του Αιγαίου πελάγους, Χαλκιδική, Θράκη, Πελοπόννησο, Ιόνια νησιά, Λέσβο,
Λήμνο, Σαμοθράκη, Χίο, Σάμο, Ρόδο, Κρήτη, Γαύδο. Το Παγκράτιο είναι ιθαγενές
φυτό στην περιοχή της Μεσογείου και της νοτιο-δυτικής Ευρώπης, αλλά συναντιέται
και στις νότιες παραλίες της Βουλγαρίας και στις βόρειες Τουρκικές ακτές στη
Μαύρη Θάλασσα.
Το Παγκράτιο, αποδεικνύει την
μοναδικότητα του Αιγαίου με αμετάβλητες οικολογικές συνθήκες από τη Μεσολιθική εποχή
μέχρι σήμερα. Είναι, το σύμβολο των
ισχυρών χωρών της Μινωικής περιόδου, του Μίνωα, της Κρήτης, αλλά και ο
λογότυπος του τμήματος Περιβάλλοντος, στο Πανεπιστήμιο του Αιγαίου. Η
πρώτη παράσταση του Παγκράτιου σε αρχαιολογικά ευρήματα αναφέρεται από τον
αρχαιολόγο Evans, ο οποίος
κατά τις ανασκαφές που έκανε στο παλάτι της Κνωσού (1896), ανακάλυψε μια τοιχογραφία με το "Μπλε Πουλί",
όπου στη κάτω δεξιά γωνία υπάρχει η πρώτη σωζόμενη αναπαράσταση του Παγκρατίου
στον κόσμο. Αργότερα αναφέρθηκε το Παγκράτιο και από τον έλληνα
αρχαιολόγο Γ. Μαρινάτο (1967-1972), κατά τις ανασκαφές στο Ακρωτήρι της
Σαντορίνης, στο εκεί ανάκτορο που ανάσκαψε. Εκεί, βρέθηκε σε τοιχογραφία μια
ζωγραφιά, που χρονολογείται πριν από 3.500, όπου απεικονίζεται το Παγκράτιο
χωρίς εξωτερικά πέταλα.
Εξάλλου,
κατά την εβραϊκή παράδοση το άνθος ‘’Khavatselet Ha-Sharon’’(η πεδιάδα Σαρόν είναι στις ακτές της Μεσογείου) φαίνεται να
ταυτίζεται με το Παγκράτιο, και συμβολίζει ‘’την
ανθοφορία των έρημων γαιών και την εξέλιξή τους’’ στο ‘’Μεγαλείο του Κάρμελ
και Σιαρόν’’(Ησαΐας
35:1-2).
Οι αρχαίοι χρησιμοποιούσαν το χυμό από το φυτό
Παγκράτιο μαζί με μέλι. Λένε ότι είναι τόσο έντονο το άρωμα του που κρατάει τα
πρόβατα μακριά από τις ακτές. .....(για τη συνέχεια)
Η ιερή σημασία του Παγκράτιου είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι γνωστό από αρχαίες εικονογραφήσεις στην Κρήτη, στα παλάτια της Κνωσού και από τις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες στη Σαντορίνη. Μάλιστα, σε ευρήματα των ανασκαφών της Σαντορίνης φαίνεται το Παγκράτιο να απεικονίζεται σε ένα είδος λάβαρου που ήταν το έμβλημα σε όλα τα Μινωικά πλοία, όταν βρίσκονταν σε πολεμική εκστρατεία. Εξάλλου, το Παγκράτιο μάλλον χρησιμοποιούνταν σε τελετές μύησης και στα Ελευσίνια μυστήρια. Και επεκτείνοντας την αναζήτηση, η μυθολογία μας λέει ότι, ο "Παντοδύναμος" Ηρακλής γιος του "Παντοκράτορα" Δία, ήταν μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια. Αλλά, και ότι ο Ηρακλής, ήταν ο εμπνευστής και ο πρώτος νικητής του αρχαίου αγωνίσματος "Παγκράτιου", μια μορφή πυγμαχίας και πάλης. Λέγεται ακόμη ότι αυτό το φυτό πρέπει να έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης. Ο Όμηρος το ονόμαζε ‘’Μόλυ’’ και το περιέγραφε σαν ένα ‘’φυτό με άνθη άσπρα σαν το γάλα’’. Ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης γράφουν για το Παγκράτιο ότι είναι ένας είδος κρεμμυδιού που χρησιμοποιείται ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις και στη μαγεία, αλλά ‘’είναι δύσκολο να το ξεριζώσει κανείς’’. Ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν ως τονωτικό του καρδιακού και νευρικού συστήματος. Είναι ακόμα αντιβακτηριδιακό, αντιμυκητιακό, αντιφλεγμονώδες, αντιπαρασιτικό. Στη σύγχρονη οργανοθεραπεία πολλά συστατικά του έχουν ανιχνευθεί με αντιβιοτική δράση, έχει χρησιμοποιηθεί ως σηπτικό μαλακτικό, για παθήσεις των νεφρών, αλλά και σαν τονωτικό της μνήμης.
Η ιερή σημασία του Παγκράτιου είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι γνωστό από αρχαίες εικονογραφήσεις στην Κρήτη, στα παλάτια της Κνωσού και από τις υστεροκυκλαδικές τοιχογραφίες στη Σαντορίνη. Μάλιστα, σε ευρήματα των ανασκαφών της Σαντορίνης φαίνεται το Παγκράτιο να απεικονίζεται σε ένα είδος λάβαρου που ήταν το έμβλημα σε όλα τα Μινωικά πλοία, όταν βρίσκονταν σε πολεμική εκστρατεία. Εξάλλου, το Παγκράτιο μάλλον χρησιμοποιούνταν σε τελετές μύησης και στα Ελευσίνια μυστήρια. Και επεκτείνοντας την αναζήτηση, η μυθολογία μας λέει ότι, ο "Παντοδύναμος" Ηρακλής γιος του "Παντοκράτορα" Δία, ήταν μυημένος στα Ελευσίνια μυστήρια. Αλλά, και ότι ο Ηρακλής, ήταν ο εμπνευστής και ο πρώτος νικητής του αρχαίου αγωνίσματος "Παγκράτιου", μια μορφή πυγμαχίας και πάλης. Λέγεται ακόμη ότι αυτό το φυτό πρέπει να έδωσε ο Ερμής στον Οδυσσέα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει τα μάγια της Κίρκης. Ο Όμηρος το ονόμαζε ‘’Μόλυ’’ και το περιέγραφε σαν ένα ‘’φυτό με άνθη άσπρα σαν το γάλα’’. Ο Θεόφραστος και ο Διοσκουρίδης γράφουν για το Παγκράτιο ότι είναι ένας είδος κρεμμυδιού που χρησιμοποιείται ως αντίδοτο σε δηλητηριάσεις και στη μαγεία, αλλά ‘’είναι δύσκολο να το ξεριζώσει κανείς’’. Ανέκαθεν χρησιμοποιούνταν ως τονωτικό του καρδιακού και νευρικού συστήματος. Είναι ακόμα αντιβακτηριδιακό, αντιμυκητιακό, αντιφλεγμονώδες, αντιπαρασιτικό. Στη σύγχρονη οργανοθεραπεία πολλά συστατικά του έχουν ανιχνευθεί με αντιβιοτική δράση, έχει χρησιμοποιηθεί ως σηπτικό μαλακτικό, για παθήσεις των νεφρών, αλλά και σαν τονωτικό της μνήμης.
Το Παγκράτιο,
το συναντάμε στις αμμώδεις ακτές της Μεσογείου. Ιδιαίτερα, οι κοινωνίες αυτών των φυτών
αναπτύσσονται σε αμμώδη εδάφη
και εκεί όπου οι άνεμοι ευνοούν το σχηματισμό αμμόλοφων (θινών). Εξάλλου, το Παγκράτιο, φαίνεται να χρησιμοποιεί τους
καλοκαιρινούς ανέμους, τα Μελτέμια (στην περιοχή του Αιγαίου αρχίζουν ως ‘’πρώιμοι’’
άνεμοι με ένα ελαφρύ αεράκι το Μάιο, και να γίνει πιο έντονο, τον Ιούνιο, ενώ
στα μέσα του Ιουλίου μέχρι και τον Αύγουστο επικρατούν ακόμη ισχυρότεροι
άνεμοι, για να εξασθενήσουν το Σεπτέμβριο), για τη διάδοσή του στην ανατολική Μεσόγειο.
Ξεκινάει να ανθίζει και να καρπίζει, από τα μέσα του Ιουλίου μέχρι και τα μέσα
του Σεπτέμβρη. Στα κατάλευκα και ευωδιαστά άνθη του, με την επίδραση των
κυμάτων της θάλασσας και του αέρα, έρχονται τα σταγονίδια του θαλασσινού νερού,
όπου συνταιριάζονται και το αλάτι και τα αφρισμένα κύματα της γειτονικής
θάλασσας. Τα σταγονίδια όμως αυτά δροσίζουν το Παγκράτιο, μέσα στο άνυδρο
κατακαλόκαιρο. Από την άλλη, όμως οι μικροσκοπικοί μαύροι και ελαφροί σπόροι
του επιπλέουν στη θάλασσα, η οποία τους μεταφέρει σε μεγάλες αποστάσεις. Και
κάποια στιγμή τους βγάζει σε κάποια άλλη ακτή. Αυτός είναι ο ένας τρόπος
πολλαπλασιασμού του Παγκράτιου. Ο άλλος είναι η παραγωγή βολβών επιτόπου. Έτσι,
με όλα αυτά, η εμφάνιση του Παγκράτιου στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου παρουσιάζει
μεγάλο οικολογικό και πολιτιστικό ενδιαφέρον.
Από βοτανική άποψη, το Παγκράτιο, βγάζει τα φύλλα του το χειμώνα και το καλοκαίρι ξεραίνονται, ως να καίγονται από την καυτή άμμο και το ζεστό αέρα. Και εκείνη ακριβώς την στιγμή μέσα στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού ‘’ξεπετάγονται’’ κάτασπρα τα άνθη του τεράστια, συμμετρικά, αρωματικά. Το καθένα άνθος φέρει έξι πέταλα και διαμορφώνουν ένα στέμμα, όπως οι ασφόδελοι με 6 στήμονες και κίτρινους ανθήρες. Τα άνθη, μισανοίγουν αργά το απόγευμα προς το βράδυ. Και, όσο η νύχτα προχωρεί, τα άνθη ανοίγουν εντελώς και έτσι προσελκύουν τις νυχτόβιες πεταλούδες, που έχουν ‘’επιλέξει’’ αυτό το φυτό για την επικονίαση του. Εποχικά ενδιάμεσα, από το τέλος Ιουνίου μέχρι τα μέσα Σεπτέμβρη θα παραχθούν οι καρποί του, που είναι μορφή κάψας. Όταν αυτοί ανοίξουν, πετάγονται μακριά τα σπόρια του, μαύρα, ακανόνιστα και πολύ ελαφριά, ώστε να μπορούν να ταξιδεύσουν, με τον αέρα και με τα κύματα σε κάθε παραλία που θα βρουν ιδανικές συνθήκες, ώστε να δημιουργήσουν, νέες αποικίες. Εκεί, εκτός των άλλων, επιτελούν και ένα άλλο πολύ σημαντικό οικολογικό έργο. Με τα ριζώματά του, συγκρατούν τη ‘’ρευστή’’ από το έλεος των ανέμων και των κυμάτων άμμο της παραλίας. Οι σπόροι του Παγκράτιου, που στο κέντρο τους έχουν ένα μικρό βολβό που είναι ο πραγματικός σπόρος, θάβονται στην άμμο ‘’αναζητώντας’’ για όποια υγρασία του εδάφους. Όσοι επιζήσουν στις εκεί δυσμενείς συνθήκες, μετά από 4-5 χρόνια, θα βλαστήσουν, ανθίσουν και καρπίσουν και θα συνεχίσουν τον κύκλο της ζωής τους. Η βλάστηση των σπόρων, συνήθως γίνεται στο τέλος του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης. Όμως, εκτός από τους σπόρους το Παγκράτιο πολλαπλασιάζεται και με βολβούς.
Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες επιστημονικά ευρήματα, η επικονίαση των λουλουδιών του Παγκράτιου γίνεται από διαφορετικούς οργανισμούς, όπως είναι η μεταναστευτική νυχτοπεταλούδα Agrius convolvuli (σκώρος γεράκι) ή από άλλες νυχτοπεταλούδες (π.χ.στη Ν.Γαλλία, το Ισραήλ) ή ακόμη και από τη σαύρα Podarcis lilfordi στα νησιά των Βαλεαρίδων, στην Ισπανία. Εξάλλου, πολλά άλλα έντομα επισκέπτονται συχνά τα άνθη του Παγκράτιο, όπως για παράδειγμα σφήκες και μέλισσες, χωρίς όμως να μπορούν να τα επικονιάσουν. Αλλά, και μια άλλη ιδιαιτερότητα αυτού του Κρίνου της άμμου είναι ότι τα άνθη του για τη γονμοποίησή τους δεν δέχονται τη δικιά τους γύρη. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι όταν η ταχύτητα του ανέμου παραμείνει κάτω των 2m/sec, αυτές οι νυχτοπεταλούδες-σκώροι επισκέπτονται τακτικά τα λουλούδια και τα γονιμοποιούν. Αντίθετα,, όταν η ταχύτητα του ανέμου ήταν πάνω από 3m/sec, αυτές οι νυχτοπετελούδες δεν πετούν και τα άνθη που άνοιξαν σε τέτοιες βραδιές δεν γονιμοποιούνται. Ωστόσο, φυτά του Παγκράτιου που ανθοφορούν αργότερα εποχικά, ακόμα και όταν οι νύχτες είναι ήρεμες, δεν γονιμοποιούνται, καθώς η νυχτοπεταλούδα έχει μεταναστεύσει από την περιοχή. Επιβεβαιώθηκε εξάλλου και η επιτυχία της τεχνητής γονιμοποίησης. Οι παρατηρήσεις αυτές δείχνουν ότι οι νυχτοπεταλούδες ‘’σκώροι γεράκια’’, είναι απαραίτητες επικονιαστές του Παγκράτιου και ότι η αποτελεσματική επικονίαση επιτυγχάνεται μόνο με ευνοϊκούς όρους, δηλαδή ελάχιστο άνεμο ή νηνεμία, και μέσα σε καθορισμένη χρονική περίοδο κατά την οποία αυτά τα μεταναστευτικά έντομα είναι στην περιοχή, πριν την εγκαταλείψουν, κατά τα τέλη Αυγούστου με αρχές του Σεπτέμβρη. Και οι διαπιστώσεις αυτές, δείχνουν για άλλη μια φορά το συναρπαστικό κόσμο της Φύσης και των λειτουργιών της. Δηλαδή, στην περίπτωσή μας, ο Κρίνος της θάλασσας εξαρτάται για τη διαιώνισή του από ένα μεγάλο μεταναστευτικό έντομο (Agrius convolvuli ή σκώρος γεράκι) που είναι διαθέσιμα μόνο σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι, η περίοδος άνθησης του Pancratium maritimum συμβαίνει από τον Ιούλιο μέχρι και το Σεπτέμβριο, αλλά και ότι τα λουλούδια του παραμένουν ανοιχτά από το τέλος του απογεύματος μιας ημέρας μέχρι το επόμενο απόγευμα της επόμενης ημέρας. Δηλαδή, το χρονικό αυτό διάστημα, συμπίπτει ως επί το πλείστον, με την παρουσία της νυχτοπεταλούδας-σκώρος, πριν μεταναστεύσει σε άλλες περιοχές.
Τέλος, ανέκαθεν στη ροή της ανθρώπινης ιστορίας, προϊστορίας και μυθολογίας τα άνθη αποτελούσαν μέρος της ζωής, ενώ οι μύθοι, οι τέχνες, η ιατρική, τα μαθηματικά, οι θρησκευτικές τελετές, και άλλες δραστηριότητες ήταν συνυφασμένες με τα λουλούδια που αναδεικνύουν ένα υψηλό επίπεδο πολιτισμού, ευαίσθητο και μεγαλειώδες.
Από βοτανική άποψη, το Παγκράτιο, βγάζει τα φύλλα του το χειμώνα και το καλοκαίρι ξεραίνονται, ως να καίγονται από την καυτή άμμο και το ζεστό αέρα. Και εκείνη ακριβώς την στιγμή μέσα στις υψηλές θερμοκρασίες του καλοκαιριού ‘’ξεπετάγονται’’ κάτασπρα τα άνθη του τεράστια, συμμετρικά, αρωματικά. Το καθένα άνθος φέρει έξι πέταλα και διαμορφώνουν ένα στέμμα, όπως οι ασφόδελοι με 6 στήμονες και κίτρινους ανθήρες. Τα άνθη, μισανοίγουν αργά το απόγευμα προς το βράδυ. Και, όσο η νύχτα προχωρεί, τα άνθη ανοίγουν εντελώς και έτσι προσελκύουν τις νυχτόβιες πεταλούδες, που έχουν ‘’επιλέξει’’ αυτό το φυτό για την επικονίαση του. Εποχικά ενδιάμεσα, από το τέλος Ιουνίου μέχρι τα μέσα Σεπτέμβρη θα παραχθούν οι καρποί του, που είναι μορφή κάψας. Όταν αυτοί ανοίξουν, πετάγονται μακριά τα σπόρια του, μαύρα, ακανόνιστα και πολύ ελαφριά, ώστε να μπορούν να ταξιδεύσουν, με τον αέρα και με τα κύματα σε κάθε παραλία που θα βρουν ιδανικές συνθήκες, ώστε να δημιουργήσουν, νέες αποικίες. Εκεί, εκτός των άλλων, επιτελούν και ένα άλλο πολύ σημαντικό οικολογικό έργο. Με τα ριζώματά του, συγκρατούν τη ‘’ρευστή’’ από το έλεος των ανέμων και των κυμάτων άμμο της παραλίας. Οι σπόροι του Παγκράτιου, που στο κέντρο τους έχουν ένα μικρό βολβό που είναι ο πραγματικός σπόρος, θάβονται στην άμμο ‘’αναζητώντας’’ για όποια υγρασία του εδάφους. Όσοι επιζήσουν στις εκεί δυσμενείς συνθήκες, μετά από 4-5 χρόνια, θα βλαστήσουν, ανθίσουν και καρπίσουν και θα συνεχίσουν τον κύκλο της ζωής τους. Η βλάστηση των σπόρων, συνήθως γίνεται στο τέλος του χειμώνα ή στις αρχές της άνοιξης. Όμως, εκτός από τους σπόρους το Παγκράτιο πολλαπλασιάζεται και με βολβούς.
Σύμφωνα με σχετικά πρόσφατες επιστημονικά ευρήματα, η επικονίαση των λουλουδιών του Παγκράτιου γίνεται από διαφορετικούς οργανισμούς, όπως είναι η μεταναστευτική νυχτοπεταλούδα Agrius convolvuli (σκώρος γεράκι) ή από άλλες νυχτοπεταλούδες (π.χ.στη Ν.Γαλλία, το Ισραήλ) ή ακόμη και από τη σαύρα Podarcis lilfordi στα νησιά των Βαλεαρίδων, στην Ισπανία. Εξάλλου, πολλά άλλα έντομα επισκέπτονται συχνά τα άνθη του Παγκράτιο, όπως για παράδειγμα σφήκες και μέλισσες, χωρίς όμως να μπορούν να τα επικονιάσουν. Αλλά, και μια άλλη ιδιαιτερότητα αυτού του Κρίνου της άμμου είναι ότι τα άνθη του για τη γονμοποίησή τους δεν δέχονται τη δικιά τους γύρη. Επίσης, διαπιστώθηκε ότι όταν η ταχύτητα του ανέμου παραμείνει κάτω των 2m/sec, αυτές οι νυχτοπεταλούδες-σκώροι επισκέπτονται τακτικά τα λουλούδια και τα γονιμοποιούν. Αντίθετα,, όταν η ταχύτητα του ανέμου ήταν πάνω από 3m/sec, αυτές οι νυχτοπετελούδες δεν πετούν και τα άνθη που άνοιξαν σε τέτοιες βραδιές δεν γονιμοποιούνται. Ωστόσο, φυτά του Παγκράτιου που ανθοφορούν αργότερα εποχικά, ακόμα και όταν οι νύχτες είναι ήρεμες, δεν γονιμοποιούνται, καθώς η νυχτοπεταλούδα έχει μεταναστεύσει από την περιοχή. Επιβεβαιώθηκε εξάλλου και η επιτυχία της τεχνητής γονιμοποίησης. Οι παρατηρήσεις αυτές δείχνουν ότι οι νυχτοπεταλούδες ‘’σκώροι γεράκια’’, είναι απαραίτητες επικονιαστές του Παγκράτιου και ότι η αποτελεσματική επικονίαση επιτυγχάνεται μόνο με ευνοϊκούς όρους, δηλαδή ελάχιστο άνεμο ή νηνεμία, και μέσα σε καθορισμένη χρονική περίοδο κατά την οποία αυτά τα μεταναστευτικά έντομα είναι στην περιοχή, πριν την εγκαταλείψουν, κατά τα τέλη Αυγούστου με αρχές του Σεπτέμβρη. Και οι διαπιστώσεις αυτές, δείχνουν για άλλη μια φορά το συναρπαστικό κόσμο της Φύσης και των λειτουργιών της. Δηλαδή, στην περίπτωσή μας, ο Κρίνος της θάλασσας εξαρτάται για τη διαιώνισή του από ένα μεγάλο μεταναστευτικό έντομο (Agrius convolvuli ή σκώρος γεράκι) που είναι διαθέσιμα μόνο σε ένα περιορισμένο χρονικό διάστημα. Είναι πολύ ενδιαφέρον το γεγονός ότι, η περίοδος άνθησης του Pancratium maritimum συμβαίνει από τον Ιούλιο μέχρι και το Σεπτέμβριο, αλλά και ότι τα λουλούδια του παραμένουν ανοιχτά από το τέλος του απογεύματος μιας ημέρας μέχρι το επόμενο απόγευμα της επόμενης ημέρας. Δηλαδή, το χρονικό αυτό διάστημα, συμπίπτει ως επί το πλείστον, με την παρουσία της νυχτοπεταλούδας-σκώρος, πριν μεταναστεύσει σε άλλες περιοχές.
Τέλος, ανέκαθεν στη ροή της ανθρώπινης ιστορίας, προϊστορίας και μυθολογίας τα άνθη αποτελούσαν μέρος της ζωής, ενώ οι μύθοι, οι τέχνες, η ιατρική, τα μαθηματικά, οι θρησκευτικές τελετές, και άλλες δραστηριότητες ήταν συνυφασμένες με τα λουλούδια που αναδεικνύουν ένα υψηλό επίπεδο πολιτισμού, ευαίσθητο και μεγαλειώδες.
