Να είμαστε αισιόδοξοι για το κλίμα; Η φετινή Διεθνής Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το Κλίμα ξεκίνησε χθες, 29 Νοεμβρίου, 2010 στο Κανκούν του Μεξικού. Η αισιοδοξία περιορισμένη, καθώς η περσινή διάσκεψη στην Κοπεγχάγη κατέληξε σε αποτυχία. Τότε, το ‘‘Σύμφωνο της Κοπεγχάγης’’ βασίστηκε μόνο σε εθελοντικές προσπάθειες κρατών να μειώσουν τις εκπομπές τους. Το κλίμα της Γης πάντοτε άλλαζε και πάντοτε θα αλλάζει. Όμως, στο παρελθόν ήταν σχεδόν αποκλειστικά..........
το αποτέλεσμα φυσικών αιτιών. Οι μεταβολές του κλίματος που παρατηρούνται τα τελευταία χρόνια και που αναμένονται για τα επόμενα, προέρχονται κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες και παρεμβάσεις. Οι παράγοντες που οδηγούν στην παγκόσμια αλλαγή του κλίματος είναι πολλοί και γνωστοί. Οι φυσικές αλλαγές παρουσιάζουν γενικά μακροχρόνιες διακυμάνσεις. Αντίθετα με αυτές, υπάρχουν αλλαγές που γίνονται από τον άνθρωπο, καθώς η ανθρώπινη παρέμβαση οδηγεί σε μονότονη και περισσότερο ραγδαία αποσταθεροποίηση. Ο άνθρωπος με τις δραστηριότητές του αλλάζει τη σύσταση της ατμόσφαιρας και αλλάζοντας τη σύσταση της μπορεί να αλλάξει και το κλίμα. Πρόσφατες εργασίες δείχνουν ότι η ανθρώπινη παρέμβαση μπορεί να αλλάξει ακόμα και τον καιρό.
Μπροστά στις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές η χώρα μας παραμένει ουσιαστικά απροετοίμαστη, παρά τις όποιες νομοθετικές ρυθμίσεις, καθώς απαιτούνται ριζικές μεταβολές σε σχεδιασμούς, στρατηγικές, νοοτροπίες, συνήθειες και πολιτικές αποφάσεις, που προς το παρόν δεν αγγίζονται.
Από κανένα πλέον δεν αμφισβητείται ότι η κλιματική αλλαγή είναι εδώ παρούσα και στη χώρα μας. Το θέμα όμως για την Ελλάδα είναι πολύπλοκο αφού τα αντικρουόμενα συμφέροντα και οι επιστημονικοφανείς επιφυλάξεις δημιουργούν το αναγκαίο για κάθε περίπτωση εικονικό προπέτασμα καπνού και κατά το κοινώς ‘’θολώνουν τα νερά’’ με προβοκατόρικες ρητορικές και απόψεις νεόκοπων και όψιμων ειδικών. Και οφείλουμε να ανησυχούμε γιατί αρχίζουν να απειλούνται τα συγκριτικά πλεονεκτήματά μας, όπως είναι για παράδειγμα το κλίμα, οι θάλασσες και το περιβάλλον μας, ενώ οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας, η αναπροσαρμογή των καλλιεργειών, η διαχείριση των νερών και των σκουπιδιών, η ανάσχεση της υφαλμύρωσης των υπόγειων νερών, η ερημοποίηση των εδαφών και άλλα, αντιμετωπίζονται ως περιφερειακές επιλογές ή και ως ανύπαρκτα ζητήματα που πάντως αναμένουν τους επόμενους για την αντιμετώπισή τους.
Ειδικότερα, οι προβλέψεις υποστηρίζουν ότι η επιμήκυνση της θερμής περιόδου θα αντικαταστήσει το καλοκαίρι μας και αυτή η δύσκολη περίοδος θα διαρκεί έως και δύο μήνες περισσότερο. Στις νησιώτικες περιοχές στο Αιγαίο και στην Κρήτη, καθώς λέγουν οι ειδικοί, ο δείκτης δυσφορίας – η θερμοκρασία μαζί με την υγρασία- θα ανέβει σε επικίνδυνα επίπεδα κάνοντας δυσάρεστη τη διαμονή σε εξωτερικούς χώρους. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα των τελευταίων ερευνών για τις τελευταίες δεκαετίες του αιώνα που διανύουμε, η μέση θερμοκρασία στον πλανήτη θα αυξηθεί μέχρι και 5 βαθμούς Κελσίου. Σε ότι αφορά τις βροχοπτώσεις προβλέπεται ότι, ενώ κάθε χρόνο θα μειώνεται η συχνότητα των χαμηλών βαρομετρικών τα οποία φέρνουν και τη βροχή, θα υπάρξουν ισχυρά βαρομετρικά χαμηλά, με συνέπεια να έχουμε περισσότερες καταιγίδες και ραγδαίες βροχοπτώσεις. Δηλαδή, οι πολυήμερες ποτιστικές βροχές μάλλον θα εκλείψουν και θα δίνουν τη θέση τους σε σύντομες δυνατές βροχές, με αποτέλεσμα τις συχνότερες πλημμύρες και πιθανότατα λειψυδρία, αφού το έδαφος δεν θα μπορεί να απορροφήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα το άφθονο νερό των καταιγίδων. Έτσι, η χώρα μας θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει ζητήματα, όπως είναι μεταξύ των άλλων και αυτά των πλημμυρικών φαινομένων, της λειψυδρίας, της διάβρωσης και της αστάθειας των εδαφών, της υφαλμύρωσης, της ερημοποίησης. Ωστόσο, οι υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης πυρκαγιών, ενώ σταδιακά τα εδάφη δεν θα μπορούν να απορροφήσουν το νερό της βροχής, καθώς θα έχουν υποβαθμιστεί. H αγροτική παραγωγή θα μειωθεί δραστικά και θα κινδυνέψουν με εξαφάνιση ευαίσθητα οικοσυστήματα, ζώα και φυτά. Ανακατατάξεις και διαφοροποιήσεις αναμένονται και στις περισσότερες οικονομικές - παραγωγικές δραστηριότητες, όπως για παράδειγμα στη γεωργία. Δεν αποκλείεται λοιπόν ένα σενάριο, αφ’ ενός δραστικής μείωσης των αγροτικών προϊόντων, αφ’ ετέρου αλλαγής στη γεωγραφία της αγροτικής παραγωγής. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν, τέλος, οι εκτιμήσεις των ειδικών για τις επιπτώσεις των κλιματολογικών αλλαγών στον ευρωπαϊκό τουρισμό, που είναι πιθανόν να οδηγήσουν σε μετάθεση της περιόδου των διακοπών, ή οι τουρίστες θα προτιμήσουν άλλες περιοχές περισσότερο δροσερές, δηλαδή τη Βρετανία, τη Ρωσία και τις Σκανδιναβικές χώρες.
Στην Ελλάδα, η νέα κατάσταση που διαμορφώνεται με τις επερχόμενες κλιματικές αλλαγές φαίνεται ότι δεν αγγίζεται ουσιαστικά τόσο με την υιοθέτηση νέων μορφών ενέργειας και τις καινοτόμες λύσεις, όσο και με τον περιορισμό των εκπομπών των αερίων θερμοκηπίου. Όμως η αντιμετώπιση των κλιματικών αλλαγών απαιτεί αποφάσεις σημαντικές για το αύριο που οφείλουν να περιλαμβάνουν μεταξύ των άλλων, την αλλαγή συνηθειών και νοοτροπίας, αλλά και την ανατροπή του σημερινού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων, φυσικών πόρων και ενέργειας. Άλλωστε, τα ζητήματα αυτά έχουν παγκόσμιες προεκτάσεις και απαιτούν λύσεις σε παγκόσμιο επίπεδο με απαραίτητη τη διεθνή συνεργασία, την αλλαγή συμπεριφορών από όλους μας, αλλά και την κοινή δράση. Ωστόσο, κάθε σύγχρονο κράτος θέτει τους εθνικούς στόχους και αναπτύσσει διεθνείς συνεργασίες. Πρόσθετα, θα έπρεπε να είχαν αρχίσει συζητήσεις, καθώς ο εθνικός τεκμηριωμένος σχεδιασμός κοινών δράσεων είναι απαραίτητος, όπως και η σοβαρή ανάλυση για τη μεγαλύτερη δυνατή κοινωνική αποδοχή και συναίνεση. Και τούτο γιατί οι όποιες αποφάσεις θα δημιουργήσουν τη βάση στήριξης των μακροχρόνιων στρατηγικών που έχουν να κάνουν με την Κοινωνία, το Περιβάλλον, την Ενέργεια, την Απασχόληση, τη Δημόσια Υγεία, την Πολιτισμική Κληρονομιά, τις Μεταφορές, τις Κατασκευές, τη Διαχείριση των Φυσικών Πόρων και άλλα.
Ανατρέχοντας τις πρόσφατες επιστημονικές δημοσιεύσεις και τα ειδικά τεχνικά κείμενα που αφορούν τις Κλιματικές Αλλαγές, μένουμε έκπληκτοι για το φάσμα των διεργασιών που θα συμβούν. Οι προβλεπόμενες μεταβολές θα είναι σταδιακές ή ραγδαίες; ποιες περιοχές θα πληγούν περισσότερο; Πως πρέπει να αντιμετωπιστεί η κατάσταση σε παγκόσμιο και σε συλλογικό επίπεδο; Οι ειδικοί υποστηρίζουν ότι οι αναμενόμενες μεταβολές στο κλίμα είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό πρόβλημα που αντιμετωπίζει ολόκληρος ο κόσμος. Επισημαίνουν, επίσης, ότι το φαινόμενο του θερμοκηπίου, που θεωρείται ο κύριος παράγοντας γιαυτές τις κλιματικές αλλαγές, επιδεινώνεται τεχνητά από τις κάθε είδους καύσεις, με κυρίαρχες εκείνες των ορυκτών καυσίμων για παραγωγή συμβατικών μορφών ενέργειας.
* ΦΥΣΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ----- * ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ -
