Τα Μεσογειακά Δασικά Οικοσυστήματα, όπως επαναλαμβάνεται συνεχώς από αρμόδιους τα τελευταία χρόνια, έχουν προσαρμογές-διεξόδους για να αντιπαρέλθουν σταδιακά τη διαταραχή της πυρκαγιάς, εφόσον δεν βοσκηθούν. Είναι γνωστό ότι με τις πυρκαγιές χάνεται στην ατμόσφαιρα το άζωτο, απαραίτητο θρεπτικό εκείνο συστατικό για τη ζωή και το μεταβολισμό -ανάπτυξη των φυτών. Έτσι, μετά τη φωτιά και με τη βοήθεια της υγρασίας του εδάφους, φυτρώνουν κατά πρώτο τα σπέρματα των ψυχανθών φυτών. Τα φυτά αυτά –άγριο τριφύλλι, άγριος βίκος, έχουν την ικανότητα να δίνουν, να εμπλουτίζουν το έδαφος με το αναγκαίο για την ανάπτυξη των φυτών άζωτο, το οποίο δεσμεύουν από την ατμόσφαιρα με τη βοήθεια μικροοργανισμών που συνυπάρχουν στις ρίζες τους. Στη συνέχεια, αν αφεθούν αυτά τα φυτά και δεν βοσκηθούν, τότε τα εδάφη εμπλουτίζονται με άζωτο, δημιουργώντας ευνοϊκούς παράγοντες για να εποικιστούν από διαφορετικά φυτά. Εξάλλου, και τα παραβλαστήματα από τα πουρνάρια, τα σχίνα και τα άλλα μεσογειακά μακκί, χρειάζονται και αυτά προστασία από τη βόσκηση γιατί όπως είναι τρυφερά και νόστιμα προτιμώνται από τα βόσκοντα ζώα.
Όλα τα δάση όταν καίγονται δεν μπορούν να αναγεννηθούν. Η αναγέννηση θέλει κυρίως Μεσογειακή βλάστηση, εξωτερική υποβοήθηση και στρατηγικές προστασίας από τον ανθρώπινο παράγοντα και τα κοπάδια που αποβαίνει καταστρεπτικό όταν βόσκονται καμένες περιοχές. Στην περίπτωση που ενσκήψει και πάλι σύντομα πυρκαγιά σε αναγεννώμενη περιοχή τότε χάνεται ή και περιορίζεται η αποτελεσματικότητά της. Δηλαδή σταματά η αναγέννηση της βλάστησης και αρχίζει η υποβάθμιση του οικοσυστήματος.
Παλαιότερα τα ελληνικά πευκοδάση προστατεύονταν από τον ίδιο τον άνθρωπο, από τους υλοτόμους και τους ρητινοσυλλέκτες. Οι ρητινοσυλλέκτες έχουν ‘’εκδιωχθεί’’ από το δάσος, το μεγαλύτερο μέρος της ξυλείας εισάγεται, ενώ οι οικοπεδοφάγοι καταπατούν και κτίζουν μέσα σε δάση, η εκκλησία διεκδικεί δασικές εκτάσεις και το κράτος με τους φορείς του χαρακτηρίζει δασικές εκτάσεις πολλές φορές καθ’υπέρβαση των πραγματικών δασών. Μέσα στην πύρινη λαίλαπα ακούγονται πολλά από ειδικούς κα μη. Για παράδειγμα, μια εκδοχή κινδυνολογίας συνήθως υποστηρίζει ότι με το που καίγονται τα δάση αποστερούμεθα ‘’πνεύμονα οξυγόνου’’. Και γίνεται επίκαιρο σύνθημα και επωδός. Το ορθό είναι ότι η κυριότερη πηγή οξυγόνου στον πλανήτη Γη προέρχεται από τη θάλασσα (φυτοπλαγκτό και φύκια). Επίσης, οξυγόνο προσφέρουν και οι καλλιέργειες και τα δάση και οι κάθε είδους βλάστηση. Μια άλλη αλήθεια είναι ότι κάθε δάσος είναι σύστημα ζωντανών (φυτά και ζώα) και αβιοτικών (έδαφος, νερό, φωτιά αέρας) παραμέτρων, αλλά και διαδικασιών ( σχέσεις, εντάσεις και ανταγωνισμοί ) που βρίσκονται όλα μαζί σε ισορροπία μεταξύ τους. Τα δάση λοιπόν επιτελούν εξαιρετικά πολύπλοκο περιβαλλοντικό έργο. Μεταξύ των άλλων, συμβάλλουν στην ανταλλαγή των αερίων της ατμόσφαιρας, συγκρατούν τα αιωρούμενα σωματίδια της ατμόσφαιρας καθαρίζοντας την, ρυθμίζουν τη θερμοκρασία στις περιοχές που γειτονεύουν, προσφέρουν προστασία και διατήρησης της πανίδας. Ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία των δασών είναι ότι ρυθμίζουν τα νερά (ποιοτικά και ποσοτικά χαρακτηριστικά σε επιφανειακά και υπόγεια νερά) και τη φυσική διαχείριση των υδατικών πόρων.
Και οι εμπρηστικές συνθήκες και παράγοντες είναι γνωστοί, άγνωστοι και πρωτοεμφανιζόμενοι. Όπως και οι εμπρηστές. Πολλές φορές καθ’υπερβολή, αλλά και υπάρχουν και πραγματικά περιστατικά ή και μυθοπλασίες. Πράγματι οι κεραυνοί έχουν δημιουργήσει πυρκαγιές, όπως και τα ηλεκτροφόρα καλώδια της ΔΕΗ, οι σκουπιδότοποι από αυτανάφλεξη, οι αμέλειες και οι ανευθυνότητες. Ορισμένοι διατείνονται ότι τα δασικά φυτά σε περιόδους ξηρασίας εκπέμπουν στο περιβάλλον αιθυλένιο, εξαιρετικά εύφλεκτο αέριο, οπότε οι πιθανότητες να προκληθεί πυρκαγιά είναι μεγάλη. Στις πυρκαγιές συμβάλλει και η αλλαγή του κλίματος με την παρατεταμένη ξηρασία και οι ακραίες καιρικές καταστάσεις με πολύ ισχυρούς και στροβιλώδεις ανέμους. Μάλιστα είναι γνωστό ότι η ύπαρξη άφθονης καύσιμης ύλης, ο άνεμος και οι υψηλές θερμότητες, δηλαδή το κυρίαρχο τρίπτυχο της φωτιάς, δημιουργούν κατάλληλες συνθήκες για να ξεσπάσει πυρκαγιά. Τότε, στις περισσότερες περιπτώσεις αν δεν αντιμετωπιστούν οι πρώτες εστίες έγκαιρα και αποτελεσματικά είναι πολύ δύσκολο έως και αδύνατο να αντιμετωπιστεί η επερχόμενη πύρινη καταστροφή.
Όπως αποφαίνονται οι ειδικοί επί επιχειρησιακών συνθηκών, κάθε σχέδιο έκτακτης ανάγκης αποτελεί θεωρητική προσέγγιση η οποία οφείλει να επικαιροποιείται τακτικά με ασκήσεις ετοιμότητας σε πραγματικές συνθήκες και στο ύπαιθρο. Τα σενάρια και οι προβλέψεις ποτέ δεν διασφαλίζουν 100% ανθρώπινες ζωές, περιουσίες, γεννήματα, αλλά και την προστασία του περιβάλλοντος. Καθοριστικής σημασίας για την έκβαση της αποτελεσματικότητας είναι η συμμετοχή της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τοπικών φορέων, η διασπορά και κατανομή των δυνάμεων πρόληψης και καταστολής, ο συντονισμός των κάθε είδους δυνάμεων. Σε πολλές περιοχές, εφόσον έχουμε να κάνουμε με δασικές πυρκαγιές, η απουσία αντιπυρικών ζωνών είναι καθοριστική, όπως και οι δρόμοι πρόσβασης των δυνάμεων, οι οδοί εκκένωσης του πληθυσμού, η αξιολόγηση των οχημάτων πυρόσβεσης, των υδροφόρων και των λοιπών μηχανημάτων υποβοήθησης, ως προς το μέγεθος και την ετοιμότητά τους. Τα λάθη και οι εσφαλμένες εκτιμήσεις είναι ανθρώπινα, αλλά οι παραλήψεις σε μέσα και στην κατάλληλη εξάρτυση όσων θα ασχοληθούν με το δύσκολο έργο της δασοπυρόσβεσης είναι εγκληματικές. Όταν η κρατική αποτελεσματικότητα αμφισβητείται εκ των γεγονότων, όταν η Τοπική Αυτοδιοίκηση έχει η αποψιλωθεί από αρμοδιότητες για τα τοπικά ζητήματα και όταν οι κάτοικοι πορεύονται χωρίς καθοδήγηση μόνο από το ένστικτό τους, τότε μπορούμε να μιλάμε ότι το ‘’προσάναμμα’’ στις πύρινες καταστροφές, είναι συνήθως η απουσία σχεδιασμού αντιμετώπισης έκτακτων συνθηκών, το έλλειμμα ικανότητας, η έλλειψη περιφρούρησης της ζωής, των αγαθών, του περιβάλλοντος και η αναποτελεσματικότητα αποτροπής τέλεσης εγκλημάτων προς τη Φύση και τον Άνθρωπο.
* ΦΥΣΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ----- * ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ -
