- Εξοικονομώ Ενέργεια

Το φως του ήλιου, ο άνεμος, το νερό που ρέει, η παλίρροια, τα κύματα της θάλασσας είναι μορφές ενέργειας. Αλλά και στα κοιτάσματα του πετρελαίου, του κάρβουνου, του φυσικού αερίου και της γεωθερμίας υπάρχει η ενέργεια σε λανθάνουσα κατάσταση. Η ενέργεια βρίσκεται παντού σε ατέλειωτη πολυμορφία. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι μπορούμε να σπαταλούμε αλόγιστα παραδοσιακές και εναλλακτικές, εξαντλούμενες και ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Η εξοικονόμηση της ενέργειας είναι προτεραιότητα οικονομική, κοινωνική και περιβαλλοντική, ενώ η χρήση και η επέκταση των ανανεώσιμων πηγών της είναι αναγκαιότητα για καλύτερη ποιότητα ζωής.
Η ενέργεια, για να χρησιμοποιηθεί από τον άνθρωπο τις περισσότερες φορές, θα πρέπει να τιθασευτεί, δηλαδή να μετατραπεί και να διαφοροποιηθεί. Όμως, όπως μας μαθαίνει η φυσική, στο καθένα από αυτά τα στάδια, ένα μέρος της ενέργειας καταναλώνεται, χωρίς να μπορέσει να παράγει χρήσιμο έργο, αλλού χάνεται –καθότι τα συστήματα είναι ανοικτά, από αστοχίες, ατυχήματα ή και σπαταλιέται ενέργεια εξαιτίας μη αποδοτικών εφαρμογών και μεθόδων μετατροπής της. Για παράδειγμα ένα σπίτι που δεν έχει επαρκή μόνωση έχει σημαντικές απώλειες θερμικής ενέργειας. Επίσης, ένα σπίτι μπορεί να θερμανθεί ή να ψυχθεί όχι μόνο με ηλεκτρισμό, αλλά και με τη χρήση περισσότερο αποδοτικής πηγής ενέργειας (π.χ. ηλιακής), αλλά και με την αλλαγή του σχεδιασμού μιας κατοικίας για να εκμεταλλεύεται εναλλακτικές πηγές ενέργειας, με βάση τον προσανατολισμό του.
Ο ήλιος είναι η πρωταρχική πηγή ενέργειας. Μας στέλνει καθημερινά ενέργεια τόση που είναι ισοδύναμη με 17000 φορές την ενέργεια που καταναλώνει σε ημερήσια βάση ολόκληρος ο πλανήτης μας. Σε απλούστευση, με το φως του ο ήλιος ζεσταίνει τη Γη, δίνει τροφή στα φυτά και κατ’επέκταση στα ζώα. Η ηλιακή ακτινοβολία δεσμευόμενη σε ηλιακούς συλλέκτες και φωτοβολταϊκά συστήματα χρησιμοποιείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, ζεστού νερού και κλιματιστικών παροχών μέσω κατάλληλων θερμικών αντλιών. Επίσης, ο ήλιος είναι εκείνος που δημιουργεί τους ανέμους και τις βροχές. Οι θάλασσες, οι ποταμοί, οι λίμνες και τα υπόγεια νερά τροφοδοτούνται από τις βροχές. Δηλαδή, η ηλιακή ενέργεια που φτάνει στη Γη είναι ανανεώσιμη, προσιτή και χαρακτηρίζεται ως καθαρή, καθώς οι πυρηνικές αντιδράσεις που τη δημιουργούν βρίσκονται σε τεράστια απόσταση (περίπου 150 εκατομμύρια χιλιόμετρα) μακριά από τη Γη. Τώρα ζούμε την αυγή νέου κύματος ηλιοσυλλεκτών και ηλιακών αντλιών και της λεγόμενης τεχνητής φωτοσύνθεσης με ενισχυμένες ελπίδες που βασίζονται στις δυνατότητες της νανοτεχνολογίας. Οι ειδικοί επιμένουν ότι ‘’ γνωρίζουμε από παλιά ότι ένα φύλλο φυτού είναι το φθηνότερο και πλέον αποδοτικό ηλιακό στοιχείο, καθώς μπορεί να αξιοποιεί μέχρι και το 40% του ηλιακού φωτός που προσλαμβάνουν, ενώ τα αποδοτικότερα και πανάκριβα τεχνητά φωτοβολταϊκά στοιχεία αξιοποιούν μέχρι το 15% της ηλιακής ενέργειας’’. Αυτά τα καινούργια συστήματα, με βάση τη νανοτεχνολογία, έχουν κατασκεύασει συνθετικά μόρια που μιμούνται τη διάταξή τους στο φυσικό φύλλο σε δενδροειδή σκελετό και απομένει, όπως λέγουν να αποκτηθεί η αναγκαία πειραματική κλίμακα για άμεση εφαρμογή.
Η διάκριση των πηγών ενέργειας σε ανανεώσιμες και μη βασίζονται στο κριτήριο της ταχύτητας ανανέωσής τους και στο ρυθμό άντλησης της ενέργειας από μια πηγή. Δηλαδή, ανανεώσιμες είναι εκείνες οι μορφές της ενέργειας που ο σχηματισμός τους γίνεται σε μικρό χρονικό διάστημα σε σχέση με το ρυθμό με τον οποίο καταναλώνονται. Η ηλιακή, η αιολική και η ενέργεια βιομάζας είναι ανανεώσιμες. Το πετρέλαιο, το φυσικό αέριο και οι γαιάνθρακες είναι μη ανανεώσιμες.
Ωστόσο, σ’ αυτό που θα πρέπει να εστιάσουμε την προσοχή και την ευαισθητοποίησή μας είναι η εξοικονόμηση ενέργειας. Οι ειδικοί σημειώνουν ότι ο πλέον ενεργοβόρος τομέας είναι ο κτιριακός (θέρμανση, ψύξη, φωτισμός), όπου καταναλώνεται το 40% της συνολικής κατανάλωσης. Και το θέμα αυτό της κατανάλωσης αποτελεί σημαντικό πρόβλημα σε κοινωνικό και ατομικό επίπεδο, καθώς οι χαμηλού εισοδήματος κοινωνικές ομάδες στην εξοικονόμηση εφάπαξ χρημάτων κατά την κατασκευή των σπιτιών τους ή αναζητούντες για τη διαμονή τους φτηνά ενοίκια σπιτιών, παραγνωρίζουν και την επαρκή θερμομόνωση και τους βιοκλιματικούς σχεδιασμούς στα σπίτια. Η καλύτερη αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας είναι κρίσιμος παράγοντας για την εξοικονόμηση ενέργειας. Μιλάμε για τη σωστότερη και αποδοτικότερη ενεργειακά πλευρά του σπιτιού μας (παράθυρα, πόρτες, αίθρια, φεγγίτες), την κατάλληλη διαρρύθμιση των δωματίων σε σχέση με τον προσανατολισμό του κτιρίου, πρόνοια για επαρκή αερισμό και φυσικό φωτισμό, σκιάσεις με φυτά και τέντες. Η θερμομόνωση είναι από τα βασικότερα μέτρα για να περιοριστούν οι θερμικές απώλειες, δηλαδή η κατασπατάληση ενέργειας. Οι δυνατότητες για εξοικονόμηση ενέργειας μπορούν να ξεκινήσουν από την εγκατάσταση ηλιακού θερμοσίφωνα και ηλεκτρικές συσκευές καλύτερης ενεργειακής απόδοσης. Τοποθέτηση του ψυγείου στην πιο κρύα περιοχή του σπιτιού, όχι στο συχνό ανοιγοκλείσιμο και όχι στο παραγέμισμα των χώρων του. Για τον τεχνητό φωτισμό χρησιμοποιούμε αποδοτικότερους και οικονομικότερους λαμπτήρες. Καταργούμε τους συμβατικούς λαμπτήρες πυρακτώσεως. Αποφεύγουμε να έχουμε σε αναμονή τις οικιακές ηλεκτρικές συσκευές. Βγάζουμε από την πρίζα όλους τους μετασχηματιστές. Ελέγχουμε περιοδικά τις τυχόν διαρροές ηλεκτρικού ρεύματος και νερού. Αποφεύγουμε να σκεπάζουμε ή να εγκλωβίζουμε τα θερμαντικά σώματα. Προτιμάμε, μεγάλα ανοίγματα για φυσικό φωτισμό, αλλά και διπλά θερμομονωτικά τζάμια. Μόνωση με βιοκλιματικά μονωτικά υλικά που είναι αποδοτικότερα, χωρίς να είναι τοξικά. Οι ανισομερείς απαιτήσεις σε ενέργεια είναι μια άλλη πηγή της σπατάλης της, στο στάδιο της εφαρμογής.
Για το μέλλον ως προς την ενέργεια υπάρχουν δύο προοπτικές. Η μία είναι η συνέχιση της ίδιας ενεργειακής συμπεριφοράς με τη σπάταλη χρήση. Αυτό σημαίνει, νέοι και μεγαλύτεροι σταθμοί παραγωγής ενέργειας, αύξηση του κόστους της, περισσότερο ρυπασμένο περιβάλλον, επιτάχυνση των παγκόσμιων κλιματικών αλλαγών, καθώς θα συνεισφέρουμε περισσότερα αέρια στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Η άλλη προοπτική βασίζεται στην εξοικονόμηση της ενέργειας σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Αν μάλιστα προωθηθεί κατάλληλα και η αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τότε τα οφέλη αυτής της αλλαγής στις μέχρι σήμερα συνήθειές μας, θα καλύψουν το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας, θα βελτιωθούν οι συνθήκες ζωής και θα ζούμε σε καλύτερο περιβάλλον.
Και κάτι ακόμη για την ενέργεια. Η συνθήκη του Κιότο, που έχει συνυπογραφεί και από την Ελλάδα, προβλέπει πρόστιμα στην περίπτωση ενεργειακής σπατάλης. Δεν θα ήταν προτιμότερο αντί να πληρώνουμε πρόστιμα να κατευθυνθούν αυτά τα κονδύλια στις ασθενέστερες κοινωνικές τάξεις, ώστε τα σπίτια τους να γίνουν ενεργειακά αποδοτικότερα και η ζωή όλων μας καλύτερη ;