- Οι Μέντες -Δυόσμος και Μέντα

Μεταξύ των αρωματικών φυτών, εξέχουσα είναι η θέση της Μέντας (Μίνθη, Μίνθα, Ηδύοσμος) και του Δυόσμου (Πράσινη Μέντα ), που από βοτανική άποψη ανήκουν αμφότερα στις Μέντες (Mentha sp.). Μερικές φορές όμως υπάρχει σύγχυση για το ποιο φυτό είναι η μέντα και πιο ο δυόσμος. Ο βλαστός στο δυόσμο είναι πράσινος σε αντίθεση με αυτό της μέντας που είναι ιώδης. Το ανάγλυφο των νεύρων στα φύλλα του δυόσμου είναι εντονότερο από εκείνο στη μέντα. Τα άνθη στο δυόσμο είναι μικρά ρόδινα ή μωβ ανοιχτό, ενώ στην κοινή μέντα είναι λευκά ή ιώδη και ευωδιαστά. Ο δυόσμος ενδείκνυται για φαγητά, ενώ η μέντα χρησιμοποιείται σε γλυκά, σιρόπια, σοκολάτες, καραμέλες κ.ά. Εξάλλου, πολύ αναρωτιούνται, μέντα ή δύοσμο βάζουμε στην ευρωπαϊκή εκδοχή του κουβανέζικου  κοκτέϊλ Mojito; Σημειώνεται ότι στην Κούβα, για την παρασκευή του χρησιμοποιείται τo αρωματικό βότανο ‘’Yerba Buena (λατ., Clinopodium douglasii), καθώς εκεί δεν υπάρχει μέντα και δυόσμος. Στην Ελλάδα για το Mojito χρησιμοποιείται είτε ο δυόσμος (λατ., Mentha viridis syn. M. spicata,    αγγλ., Spearmint), είτε ο αγριόδυοσμος (λατ., Mentha piperita, αγγλ., Peppermint). Ωστόσο, στην ευρωπαϊκή εκδοχή του Mojito, καλύτερο είναι να χρησιμοποιείται η μέντα, καθώς έχει εντονότερο άρωμα από το δυόσμο.

Η ιστορία του δυόσμου χρονολογείται στα βάθη των αιώνων και ακολουθεί τον άνθρωπο τουλάχιστον από την 1η χιλιετηρίδα π.Χ, σύμφωνα με τα ευρήματα αποξηραμένων φύλλων δυόσμου στις πυραμίδες της Αιγύπτου. Ήταν ένα από τα πιο σπουδαία αρωματικά φυτά για τους αρχαίους Αιγυπτίους, Έλληνες και Ρωμαίους. Oι αρχαίοι Έλληνες έτριβαν το τραπέζι τους με δυόσμο πριν καθίσουν να φάνε, αλλά έφτιαχναν με αυτόν και μύρο. Tον 6ο αιώνα πρωτοεμφανίζονται ειδικές κρέμες καθαρισμού δοντιών με πρώτη ύλη το δυόσμο. Oι Aιγύπτιοι και οι Kινέζοι απέδιδαν σε αυτόν πολλές θεραπευτικές ιδιότητες, αλλά συνήθιζαν να αρωματίζουν και το νερό στο οποίο έκαναν μπάνιο. Οι Άραβες λατρεύουν το δυόσμο, ωστόσο στην Ευρώπη γίνεται δημοφιλής μόλις τον 18ο αιώνα όταν οι Άγγλοι άρχισαν να τον καλλιεργούν στα περίχωρα του Λονδίνου και με αυτόν έφτιαχναν περίφημες σάλτσες. Tο τσάι από δυόσμο ήταν και παρέμεινε διάσημο σε όλη την Aνατολή. Στην Kρήτη τον λένε μπάλσαμο.

Ο δυόσμος απαντάται αυτοφυής σε υγρούς, ορεινούς τόπους, αλλά και καλλιεργείται σε κήπους ή γλάστρες. Ήρθε στην Ευρώπη από την Ανατολή, όπου είναι συνήθως αυτοφυής. Έχει ανάγκη από πολύ νερό, αλλά θα πρέπει να στραγγίζεται πολύ καλά. Αν και είναι πολυετές φυτό δεν μπορεί να διατηρηθεί περισσότερο από 2-3 χρόνια, ενώ δεν αντέχει στο κρύο.....για περισσότερα

Ο δυόσμος βγάζει βλαστούς και φύλλα ωοειδή ζωηρά πράσινα. Τα άνθη του είναι ρόδινα ή μωβ ανοιχτό και βγαίνουν πολλά μαζί σε στάχια στις κορυφές των βλαστών. Στην Ελλάδα υπάρχουν 13 είδη και 9 παραλλαγές. Διαδεδομένος στη χώρα μας είναι ο κοινός δυόσμος ή πράσινη μέντα (Μentha viridis syn.M. spicata). Αυτή η ποικιλία χρησιμοποιείται κατά προτεραιότητα στη βιομηχανία τροφίμων, αρωμάτων και στη φαρμακευτική.

Από τον δυόσμο βγαίνει το μινθέλαιο, που περιέχει μενθόλη, μεντόνη, ιασμόνη, ταννίνη, αλκοόλες, αλδεύδες και άλλες ουσίες. Η χρήση του για θεραπευτικούς σκοπούς είναι σημαντική. Τα φρέσκα φύλλα του, αν τα τρίψουμε στις κλειδώσεις των χεριών και ποδιών, ανακουφίζουν από τους πόνους των ρευματισμών και αν τα τρίψουμε στο μέτωπο σταματούν τον πονοκέφαλο. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται σε περιπτώσεις αμυγδαλίτιδας, ουλίτιδας και φλεγμονές του ρινοφάρυγγα. Βοηθά στην καλή λειτουργία της χολής και στην πέψη. Είναι σπασμολυτικό, τονωτικό, βοηθά στην αποβολή των εντερικών αερίων, ενώ και σε μεγάλες ποσότητες είναι αναισθητικό. Προστίθεται στις οδοντόκρεμες, τα στοματικά διαλύματα και φάρμακα για να τους δώσει ευχάριστη γεύση. Χρησιμοποιείται ως μυρωδικό στα γεμιστά, στους κεφτέδες, στα φαλάφελ, με αρνί και μοσχάρι, στο ψάρι, σε κρέμες, σαλάτες λαχανικών και φρούτων Ο δυόσμος χρησιμοποιείται σαν καρύκευμα ή αφέψημα, σαν αρωματικό, αλλά και στη σαπωνοποιία, τη μυροποιία, τη ζαχαροπλαστική κ.λπ. Έως και σήμερα χρησιμοποιείται σε φαγητά μεσογειακών χωρών, αρωματίζοντας σάλτσες, κρασιά, ξίδια.

Η κοινή Μέντα ή Μίνθη (Mentha piperita) είναι φυτό πολυετές, αυτοφυές στην Ελλάδα που ευδοκιμεί σε θερμά και ξηρά κλίματα, αλλά και σε πεδινές περιοχές και σε χωράφια γόνιμα και ποτιστικά. Έχει άνθη ευωδιαστά, λευκά ή ιώδη, που σχηματίζουν ταξιανθία στάχυος. Είναι φυτό αρωματικό και φαρμακευτικό, ενώ χρησιμοποιείται και ως αφέψημα ή αιθέριο έλαιο. Το αιθέριο έλαιο είναι κατάλληλο για κατώτερης ποιότητας προϊόντα αρωματοποιίας και σαπωνοποιίας. Επίσης, η μέντα χρησιμοποιείται ως εντομοαπωθητικό και για να κρατηθούν μακριά τα τρωκτικά από τα σπίτια και τις σιταποθήκες.

Σύμφωνα με την ελληνική μυθολογία η Μίνθη ήταν μια Νύμφη, που ο Άδης την έκανε ερωμένη του. Η Περσεφόνη ή, κατ' άλλους, η Δήμητρα καταδίωξε την άμοιρη και την ποδοπάτησε. Κατά τη διάρκεια του μαρτυρίου της, ο Άδης δεν τη βοήθησε καθόλου, αλλά περιορίστηκε μόνο να τη μεταμορφώσει σε ένα φυτό, που ξαφνικά φύτρωσε για πρώτη φορά στο βουνό Μίνθη της Τριφυλίας. Είναι η γνωστή μέντα, αφιερωμένη από τότε στο θεό του σκοταδιού.

Στην Αρχαία Ελλάδα ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός χρησιμοποιούσαν την μέντα κατά της δυσπεψίας, κατά των νευρικών διαταραχών, κατά των ιλίγγων, της αϋπνίας, της γαστρίτιδας, του βήχα, του κρυολογήματος, του πονόλαιμου και ως αντισπασμωδικό. Οι Άραβες λατρεύουν τη μέντα, ορκίζονται στο όνομα της. Η λεπτή μυρωδιά της μέντας διαχέεται παντού και οι αρετές της έχουν υμνηθεί ιδιαίτερα. Η ωραία Σεχραζάτ, που διηγούνταν στο Σουλτάνο τις ιστορίες στις ‘’Χίλιες και Μία Νύχτες’’, οφείλει ίσως τη ζωή της σε μερικά φλιτζάνια μυρωδάτο τσάι μέντας, που της σερβίριζαν κάθε μέρα, πριν ξημερώσει, την ίδια πάντα ώρα, για να μπορεί να συνεχίζει τις ιστορίες του ‘’Σεβάχ του Θαλασσινού’’ και του ‘’Αλαντίν’’. Πολλές Αραβικές φυλές από την αρχαιότητα τη χρησιμοποιούσαν σε μορφή ροφήματος για τη σεξουαλική διέγερση, αλλά σε αρκετά μεγάλες ποσότητες, διότι αλλιώς έχει την ακριβώς αντίθετη δράση. Ακόμη και ο Σαίξπηρ την αναφέρει, μαζί με την λεβάντα και το δεντρολίβανο, ως διεγερτικό για τους κυρίους της μέσης ηλικίας.

Η ελληνική χλωρίδα περιλαμβάνει διάφορα είδη μέντας, όπως: Mέντα η χνοώδης (Mentha pubescens), η μελανωπή, η στρογγυλόφυλλη ή γλυφώνι ή καλαμίθρα (M. rotundifolia), ο κοινός αγριόδυοσμος ή μέντα η πιπερώδη (M. piperita), η μικρόφυλλη, η ρεβερχόνεια, η πολιά, ο δυόσμος ή η πράσινη μέντα, ή η σταχυώδης ή βάλσαμο ή ρωμαϊκή μέντα (M. spicata syn. M. viridis), η υδρόβια ή φίλυδρος (Mentha aquatica), η αρβένσης (M. arvensis) και το φλισκούνι ή μέντα η πουλέγιος ή ή βληχώνι ή βληχούνι  (M. pulegium). H μέντα είναι στείρο υβρίδιο, γι΄αυτό δεν πολλαπλασιάζεται με σπόρους παρά μόνον με μοσχεύματα ριζωμάτων (στόλωνες) ή φυτάρια μικρο-πολλαπλασιασμού.

Σήμερα οι χρήσεις της μέντας και του αιθέριου ελαίου της, είναι πολλές. Το φυτό αυτό περιέχει ως και 2% αιθέριο έλαιο (αποτελείται από 50-85% μεντόλη, μεντόνη, ιασμόνη), αλκοόλες, αλδεύδες, τανίνη και άλλες ουσίες. Θεωρείται φυτό αρωματικό, φαρμακευτικό και μελισσοτροφικό. Το αιθέριο έλαιο χρησιμοποιείται στην ποτοποιία, στη ζαχαροπλαστική, στη φαρμακοποιία, στην οδοντοκρεμοποιία ακόμη και στην αρωματοποιία. Η μέντα είναι από τα καλύτερα βότανα που ανακουφίζουν από τα στομαχικά αέρια. Η ξηρή δρόγη της -η φυτική μάζα των φαρμακευτικών φυτών που συγκομίζεται- χρησιμοποιείται ως τσάι, με ευεργετικές ιδιότητες για το στομάχι, το πεπτικό σύστημα και τον πονοκέφαλο. Επίσης, δρα ως αντισπασμωδικό, εφιδρωτικό, αντιεμετικό, νευροτονωτικό, αντισηπτικό, αναλγητικό και σε μεγάλες δόσεις ως αφροδισιακό. Βοηθά στις περιπτώσεις εμέτων κατά την εγκυμοσύνη και της ταξιδιωτικής ναυτίας. Είναι ωφέλιμη στις περιπτώσεις ελκώδους κολίτιδας. Σε κρυολογήματα και γρίπη βοηθά στην αντιμετώπιση του πυρετού. Ανακουφίζει από το άγχος, την ένταση και την υστερία.