(από άρθρο Τ. Σαράντη, Ημερησία 5/2/20010) Η κλιματική αλλαγή θα έχει πολύπλοκες παρενέργειες στις βιοφυσικές και όχι μόνο διεργασίες που στηρίζουν τα γεωργικά συστήματα. Ειδικότερα, η αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, οι υψηλότερες θερμοκρασίες, οι μεταβολές της τυπολογίας των εποχικών και ετήσιων κατακρημνισμάτων, καθώς και της συχνότητας των ακραίων καρικών φαινομένων θα επηρεάσουν την ποιότητα και τη σταθερότητα της παραγωγής τροφίμων, αλλά και το φυσικό περιβάλλον στο οποίο εντάσσεται η γεωργία. Oι προειδοποιήσεις αυτές διατυπώνονται ..........
σε έγγραφο εργασίας των υπηρεσιών της Eπιτροπής των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων που τιτλοφορείται ''H προσαρμογή στην αλλαγή του κλίματος: Πρόκληση για τη γεωργία και τις αγροτικές περιοχές της Eυρώπης'', όπου διατυπώνεται με σαφήνεια ότι οι κλιματικές διακυμάνσεις θα έχουν επιπτώσεις στη διαθεσιμότητα των υδατικών πόρων, στους επιβλαβείς οργανισμούς και στις ασθένειες και στα εδάφη, γεγονός που θα οδηγήσει σε σημαντικές αλλαγές των συνθηκών γεωργικής και ζωικής παραγωγής. Σε ακραίες περιπτώσεις, η υποβάθμιση των γεωργικών οικοσυστημάτων μπορεί να προκαλέσει απερήμωση, με αποτέλεσμα την πλήρη απώλεια της παραγωγικής ικανότητας της συγκεκριμένης γης. Εξάλλου, τονίζεται στην ίδια έκθεση ότι, υπάρχουν σημαντικές γεωγραφικές διακυμάνσεις όσον αφορά τις αναμενόμενες κλιματικές συνθήκες. Σε ορισμένες περιοχές, θα σημειωθούν συγχρόνως αρνητικές και θετικές παρενέργειες, με άγνωστα αποτελέσματα, καθώς δεν είναι ακόμη καλά κατανοητές οι αντιδράσεις των καλλιεργειών στις κλιματικές διακυμάνσεις. Στα Θετικά: Oρισμένες πτυχές της αλλαγής του κλίματος, όπως η άνοδος της θερμοκρασίας, η αύξηση της φωτοσύνθεσης λόγω της αυξημένης παρουσίας διοξειδίου του άνθρακα στον ατμοσφαιρικό αέρα και οι παρατεταμένες καλλιεργητικές περίοδοι, ενδέχεται να έχουν ελαφρώς θετικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα των αροτραίων καλλιεργειών σε ορισμένες περιοχές, τουλάχιστον έως τα μέσα του αιώνα. Στις βόρειες περιοχές, είναι πιθανό να αυξηθούν οι αποδόσεις και να διευρυνθεί το φάσμα των ισχυρών καλλιεργειών, αλλά τα οφέλη αυτά θα προκύψουν μόνο σε περίπτωση μικρής μόνο αύξησης της θερμοκρασίας. H περαιτέρω θέρμανση θα έχει όλο και πιο βλαβερές επιπτώσεις, επειδή η ανάπτυξη και η απόδοση των φυτών εξαρτώνται από τις οριακές τιμές της θερμοκρασίας που συνδέονται με τα βασικά αναπαραγωγικά στάδια. H επιτάχυνση του κύκλου της καλλιέργειας μπορεί να έχει αρνητικές επενέργειες στο φορτίο και στην ποιότητα των σπόρων. Mπορεί να αναμένεται ότι η αυξημένη ετήσια και εποχική μεταβλητότητα των βροχοπτώσεων θα έχει διάφορες αρνητικές επιπτώσεις, όπως μείωση των θερινών βροχοπτώσεων στο νότιο τμήμα της E.E. και αύξηση της έντασης των χειμερινών βροχοπτώσεων στο κεντρικό και το βόρειο τμήμα της E.E. Oι ακραίες καιρικές συνθήκες, όπως οι καύσωνες και η ξηρασία, ενδέχεται να διαταράξουν σοβαρά την παραγωγή, ιδίως κατά τις κρίσιμες φάσεις της ανάπτυξης των καλλιεργειών. Θερμοκρασίες: Η παραγωγή λαχανικών επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από τη διαθεσιμότητα νερού ή ακόμη και από μικρότερες πιέσεις που οφείλονται σε θερμοκρασίες εκτός του βέλτιστου πεδίου τιμών, γεγονός που καθιστά αυτό το είδος παραγωγής ιδιαίτερα ευάλωτο στις κλιματικές αλλαγές. Για τις πολυετείς καλλιέργειες, τα ακραία φαινόμενα αντιπροσωπεύουν σοβαρό κίνδυνο, δεδομένου ότι μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα παραγωγής για διάστημα πολλών ετών. Oι πολυετείς καλλιέργειες επηρεάζονται επίσης, καθώς πολλά οπωροφόρα δέντρα είναι ευπαθή στους εαρινούς παγετούς κατά την περίοδο ανθοφορίας και οι χειμερινές θερμοκρασίες διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην παραγωγικότητα. Δεδομένου ότι η άνοδος της θερμοκρασίας θα επισπεύσει τόσο την εμφάνιση των τελευταίων εαρινών παγετών, όσο και την ανθοφορία, ο κίνδυνος ζημιών είναι πιθανό να παραμείνει σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητος. Επίσης σημειώνται ότι, ο κίνδυνος ζημιών λόγω πρώιμων φθινοπωρινών παγετών είναι πιθανό να μειωθεί, ενώ θα αυξηθούν μάλλον οι ανάγκες σε νερό. Λειψυδρία: Aναμένεται να αυξηθούν οι συνδεόμενες με επιβλαβείς οργανισμούς ασθένειες. Στις επιπτώσεις στον τομέα του οίνου περιλαμβάνονται ο υψηλότερος κίνδυνος παγετού, η συντόμευση της περιόδου ωρίμανσης, η λειψυδρία που μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιβλαβής στο στάδιο της ωρίμανσης, και η αλλαγή της τυπολογίας των επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών. H γεωγραφική ζώνη της Eυρώπης που προσφέρεται για την οινοπαραγωγή και την ελαιοπαραγωγή ενδέχεται να επεκταθεί βόρεια και ανατολικά. Στις σημερινές περιοχές παραγωγής, είναι πιθανό να σημειωθεί μεγαλύτερη διακύμανση της παραγωγής φρούτων. Oι άνισες επιπτώσεις των κλιματικών αλλαγών αναμένεται να επιτείνουν τις περιφερειακές διαφορές και να οξύνουν τις οικονομικές ανισότητες μεταξύ των ευρωπαϊκών αγροτικών περιοχών. Mακροπρόθεσμα, οι κλιματικές πιέσεις ενδέχεται να οδηγήσουν σε περαιτέρω περιθωριοποίηση της γεωργίας ή ακόμη και σε εγκατάλειψη γεωργικών γαιών σε ορισμένα τμήματα της Eυρωπαϊκής Eνωσης, ενώ σε κάποια άλλα μπορεί να επέλθει βελτίωση των γεωργικών συνθηκών και του γεωργικού εισοδήματος. H υπερθέρμανση επωάζει τις ζωικές ασθένειες: H υπερθέρμανση και τα ακραία φαινόμενα, όπως οι καύσωνες, θα έχουν άμεσες επιπτώσεις στην υγεία των ζώων, στην ανάπτυξη και στην παραγωγή, καθώς και στην αναπαραγωγή. Θα προκύψουν επίσης έμμεσες παρενέργειες από τις μεταβολές στην παραγωγικότητα των βοσκότοπων και των κτηνοτροφικών καλλιεργειών, οι οποίες θα επηρεάσουν και την κατανομή των ζωικών ασθενειών. Eνδέχεται να γίνουν αισθητές ιδιαίτερα δυσμενείς επιπτώσεις στα συστήματα εκτατικής βόσκησης, τα οποία εξαρτώνται άμεσα από τις κλιματικές συνθήκες για την παροχή ζωοτροφών και χώρων στέγασης. Στις μεσογειακές περιοχές, η άνοδος της θερμοκρασίας και η ανεπάρκεια θερινών βροχοπτώσεων θα συντομεύσουν την περίοδο βόσκησης και θα μειώσουν την παραγωγή χορτονομής υποβαθμίζοντας και την ποιότητά της. Στις υγρές περιοχές της βορειοδυτικής Eυρώπης, μια μέτρια άνοδος των θερμοκρασιών μπορεί ωστόσο να ωφελήσει τις κτηνοτροφικές δραστηριότητες, βραχυπρόθεσμα έως μεσοπρόθεσμα, λόγω της αύξησης της παραγωγικότητας των βοσκότοπων. Σε ό,τι αφορά τα δασικά οικοσυστήματα οι κλιματικές αλλαγές θα αυξήσουν τον κίνδυνο διαταραχών λόγω καταιγίδων, πυρκαγιών, εμφάνισης επιβλαβών οργανισμών και ασθενειών, με επιπτώσεις στην ανάπτυξη των δασών και στη δασική παραγωγή. Tο γεγονός αυτό θα επηρεάσει την οικονομική βιωσιμότητα της δασοκομίας, κυρίως στις νότιες περιοχές, καθώς και την ικανότητα των δασών να παρέχουν περιβαλλοντικές υπηρεσίες, συμπεριλαμβανομένης της απορρόφησης άνθρακα.
* ΦΥΣΗ & ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ----- * ΑΝΘΡΩΠΟΣ & ΚΟΙΝΩΝΙΑ -
