Ανασχετικά Φράγματα και Φρεάτια για τον εμπλουτισμό των Υπόγειων Υδροφορέων (Ξενάγηση από τη Δ/νση Εγγύων Βελτιώσεων, Νομαρχία Πειραιά)
Αναμφισβήτητα ένα από τα πλέον σημαντικά αγαθά για τη ζωή μας, με πρωτεύοντα ρόλο στην διαμόρφωση υγιούς περιβάλλοντος, είναι το νερό. Ο περιβαλλοντικός χαρακτήρας του ακόμα και σήμερα δεν έχει πλήρως συνειδητοποιηθεί. Το νερό, δεν είναι απλά ένας ανανεώσιμος φυσικός πόρος, αλλά μία από τις βασικότερες συνιστώσες του περιβάλλοντος. Η υποβάθμισή του από ανθρώπινες δραστηριότητες ρύπανσης ή άλλης επέμβασης, μπορεί να έχει δυσμενή ποσοτικά και ποιοτικά αποτελέσματα στο υδατικό ισοζύγιο, με αρνητικές επιπτώσεις στην οικολογική ισορροπία, στην ποιότητα ζωής και στην υγεία των ζώντων οργανισμών.
Σημαντικός παράγων υποβάθμισης της ποιότητας των υπόγειων υδροφορέων είναι η υφαλμύρυνσή τους, λόγω υπεράντλησης για την κάλυψη των αρδευτικών αναγκών των καλλιεργειών και των αναγκών ύδρευσης (αστικές ατομικές, βιομηχανικές, τουριστικές και άλλες δραστηριότητες), με συνέπεια τη διείσδυση του θαλασσινού νερού μέσα στον υδροφόρο ορίζοντα. Η υφαλμύρωση, πέραν της ακαταλληλότητας του νερού για ύδρευση και άρδευση, προκαλεί και αλκαλίωση των εδαφών, με αποτέλεσμα να οδηγηθούμε σε συνθήκες ερημοποίησης, κατάσταση μη ευκόλως αναστρέψιμη. Επισημαίνουμε το γεγονός, ότι πρέπει εκτός των άλλων, να λάβουμε υπόψη μας το φαινόμενο της λειψυδρίας που γιγαντώθηκε τα τελευταία χρόνια από την παρατεταμένη ανομβρία, ενώ η μεγάλη ηλιοφάνεια που επικρατεί στην πατρίδα μας ευνοεί την αύξηση της εξάτμισης και κατ΄επέκταση επηρεάζει σημαντικά τα υπόγεια υδατικά συστήματα. Ακόμα, έχει παρατηρηθεί τελευταία το φαινόμενο να εναλλάσσονται διαστήματα έντονης ανομβρίας-ξηρασίας, με υγρές περιόδους που χαρακτηρίζονται από ισχυρές καταιγίδες. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι έστω και αν υποθετικά δεχόμαστε σε ετήσια βάση τα ίδια ύψη βροχής σε σχέση με το παρελθόν, εν τούτοις η κατανομή νερού θα είναι τέτοια, ώστε να μην ευνοεί τον εμπλουτισμό των φυσικών υπόγειων δεξαμενών του νερού. Και αυτό, διότι το έδαφος δεν προλαβαίνει να διηθήσει το νερό όταν αυτό έρχεται σε μεγάλες ποσότητες μέσα σε σύντομα χρονικά διαστήματα , με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος του νερού των βροχοπτώσεων μεγάλης έντασης να απορρέει αναξιοποίητο και επιπλέον, η μείωση της ικανότητας εμπλουτισμού των επιφανειακών και υπόγειων δεξαμενών νερού προκαλεί την ποιοτική υποβάθμιση με ολέθρια αποτελέσματα. Τα υδατικά ισοζύγια στις υδρολογικές λεκάνες έχουν διαταραχθεί και κάθε χρόνο καταναλώνεται χωρίς να αναπληρώνεται ένα σημαντικό μέρος των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Αυτό πρακτικά σημαίνει, ότι εγκυμονεί ο κίνδυνος της λειψυδρίας να εγκατασταθεί μόνιμα σε πολλές περιοχές, διότι η παρατηρούμενη μείωση της ικανότητας κάλυψης των αναγκών σε νερό δεν θα οφείλεται, όπως στο παρελθόν σε περιστασιακή εμφάνιση περιόδων ανομβρίας, αλλά σε συστηματική εξάντληση του φυσικού πλούτου και των μόνιμων υδατικών αποθεμάτων. Είναι προφανές ότι στο εξής, πέρα από τον σε βάθος χρόνου σχεδιασμό για την αντιμετώπιση του προβλήματος της ορθολογικής διαχείρισης των υδατικών πόρων, θα πρέπει να γίνουν και άμεσες παρεμβάσεις υπό μορφή εγγειοβελτιωτικών έργων. Και με δεδομένο, τις διαρκώς αυξανόμενες υδατικές ανάγκες, που υπερκαλύπτουν τις διαθέσιμες ποσότητες νερού από τον υπόγειο υδροφόρο ορίζοντα, οι οποίες δεν αναπληρώνονται, πρέπει να γίνουν τα απαραίτητα έργα εξοικονόμησης και αξιοποίησης των επιφανειακών υδάτων, τα οποία τη χειμερινή περίοδο, μέσω των ρεμάτων, απορρέουν καθολοκληρία προς τη θάλασσα. Στο πλαίσιο των έργων, προτείνουμε την εκτέλεση ανασχετικών φραγμάτων, λεκανών διήθησης, επιποτάμιων και παραποτάμιων δεξαμενών όπου οι συνθήκες το επιτρέπουν, με σκοπό την κατακράτηση των όμβριων υδάτων και την απορρόφηση τους από τα υποκείμενα της κοίτης στρώματα με τελικό σκοπό τον εμπλουτισμό
του υδροφόρου ορίζοντα. Είναι γνωστό, ότι ο εμπλουτισμός των υπογείων υδροφόρων οριζόντων εξαρτάται από τον όγκο των βροχοπτώσεων σε συνάρτηση όμως με την συνύπαρξη ορισμένων συνθηκών, όπως η διηθητικότητα του εδάφους, η διάρκεια, η ένταση, ο ρυθμός της βροχόπτωσης, αλλά και άλλες κλιματικές παραμέτρους, όπως είναι η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία, η ηλιοφάνεια κ.λ.π. Στο Νομό Αττικής, με βάση μελέτες που συντάχθηκαν από την Διεύθυνση Εγγείων Βελτιώσεων της Νομαρχίας Πειραιά, κατασκευάστηκαν μικρά ανασχετικά φράγματα με λεκάνες διήθησης και φρεάτια στα ρέματα Βυρού και Σκοτεινής νήσου Αίγινας, Κουμουνδούρου και Φράτζι περιοχής Τροιζηνίας, στα ρέματα
Κουλουριώτικο και Σαρανταπόταμο στην Δυτική Αττική και στο χείμαρρο Χάραδρο στην περιοχή Αφιδνών της Ανατολικής Αττικής, με πιστώσεις από το 3ο Κ.Π.Σ. Παράλληλα έγιναν και πιεζομετρικές γεωτρήσεις, με τοποθέτηση οργάνων για τη λήψη μετρήσεων που αφορούν τη στάθμη του Υδροφόρου ορίζοντα, το pH και την ηλεκτρική αγωγιμότητα. Τα πιό πάνω έργα σ’ αυτή τη φάση είναι πιλοτικά και επειδή σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις έχουμε θετικά αποτελέσματα, θα συνεχίσουμε την εκτέλεση αντίστοιχων έργων και σε άλλες περιοχές.
